- Ik zag twee Beren
- Pesach. Wat het weten waard is
--- Wat is Pesach?
--- Hoe lang duurt Pesach?
--- Zijn er nog speciale voorschriften bij Pesach?
- Het Chameets verbod
- Ik zag twee Snoeken
- Het Chameets verbod, vervolg
- De Seideravonden
- Ik zag twee Meeuwen
- Waarom het PoeriemVrouwtje op Pesach te gast is
--- Een lieve brief
- Het Menu van de Seideravonden
--- Wijn
- Ik zag twee vinken
- Het Menu van de Seideravonden, vervolg
--- Matsa
--- Maror
- Ik zag twee Uilen
- Het Ei van de Seiderschotel
- Ik zag twee Sijsjes
- Ga je mee op Reis naar Leiden en El Arisj?
- Opschepperigheid en Verwaandheid
- Waarom?
- Ik zag twee Lama’s
*
3300 Jaar geleden – en eigenlijk nog wat jaartjes meer,leefde het joodse volk in Egypte. Niet als gewone vrije mensen, maar als slaven. Toen kwam de bevrijding.
Door G.d geholpen en na een heleboel wonderlijke gebeurtenissen (de Tien Plagen) vertrokken wij op de 15e dag van de joodse maand Niesan uit het slavenland. Op weg naar Ar’tseenoe – ons land, naar Èrets Jisraeel, het land dat G.d ons had beloofd.
Pesach is het feest waarop het joodse volk deze bevrijding uit de Egyptische slavernij viert.
Mosjé, broer Aharon en zus Mirjam waren de leiders van de bevrijde slaven die zeven weken later bij de berg Sinai de Tora van G.d kregen.
- Dan zijn er 4 tussendagen (Chol Hamo’eed)
17 t/m 20 Niesan
Nou en of! Bij de viering van Pesach komt een heleboel kijken!
De belangrijkste voorschriften zijn:
- Het Chameetsverbod
- De Seideravonden
Het Chameetsverbod begint op de ochtend vóór Pesach.
Kijk voor de precieze tijd in de Loeach, de joodse jaarkalender
Het Chameetsverbod eindigt als de achtste, dat is de laatste dag van Pesach voorbij is.
Chameets is eten en drinken dat van graan/meel is gemaakt en waarbij gisting/rijzing is opgetreden.
Bijvoorbeeld: brood, bier, havermout, koek, worst, veel soorten alcoholische dranken en nog veel meer.
Door het bijvoorbeeld op te eten, op te drinken, weg te geven of te verkopen.
Door het aan de vuilnisman mee te geven. Maar dat moet dan wel vóór Pesach gebeuren: vóórdat het Chameetsverbod begint.
Allang van te voren worden het hele huis, de schuur, de tuin, de auto enz. heel goed schoongemaakt. Iedereen helpt mee, ook Papa en de kinderen!
Sommige vrouwen vinden dat hun man het beste mee helpt als hij niet in de weg loopt...
De avond vóór Pesach doorzoeken wij het huis en overal om te kijken of wij misschien toch nog ergens Chameets hebben vergeten op te ruimen.
Dat zoeken doen we bij het licht van een kaars (sommige mensen gebruiken liever een zaklantaarn in plaats van een kaars).
Ik zag twee snoeken
chameets zoeken
o, het was een wonder!
Overal, tot in de hoeken
korstjes, kruimels, zelfs in boeken
Pesach komt, chameetsvrij
weer verlost uit slavernij
Op de ochtend vóór Pesach wordt - een beetje - Chameets dat is overgebleven verbrand.
Tevens verklaren we dan bezitsafstand te doen van Chameets dat misschien toch nog ergens in ons bezit zou kunnen zijn. Dat betekent dat het dan nu niet meer van ons is.
(Kijk daarvoor op de eerste bladzijden van de Haĝada, het speciale programmaboek voor de eerste avonden van Pesach)
Als Pesach op uitgaande sjabbat begint, worden het zoeken van Chameets naar donderdagavond vervroegd en het verbranden naar vrijdagochtend.
Op de Seideravonden – dat zijn de eerste avonden van Pesach - vertellen wij over de Uittocht uit Egypte en eten wij Matsa en Maror-bitterkruid.
De Seideravonden zijn echt de allermooiste avonden van het joodse jaar!!!!!!!!!!
Alles over die avonden kun je lezen in het programmaboek de Haĝada. Hier noemen wij, samenvattend, alleen:
- Het drinken van 4 bekers wijn
- Het eten van Matsa en Maror-bitterkruid
- Het eten van het Afikoman-matsa
- Het leunen op de linkerarm
- Het zingen van Ma Nisj’tanna, Wehie Sje’ameda, Dajeenoe, La’sjana Haba’a en
- nog veel meer t/m Chad Gadja.
Nogmaals: Kijk maar in het programmaboek van de Seideravond, de Hagada
In het Machzor (gebedenboek) van Pesach vind je verder alle informatie over het aansteken van de kaarsen, het maken van kiddoesj en havdala, het werkverbod, enzovoort, enzovoort .
Op Seideravond mogen ook jullie, de kinderen, heerlijk lang opblijven. Lekker laat naar bed!
Ik zag twee meeuwen
zitten geeuwen
o, het was een wonder!
Ook twee apen zag ik gapen
toch geen tijd nog te gaan slapen
uit Egypte-land gered
daarom lekker laat naar bed!
Een lieve brief van het PoeriemVrouwtje
Dag lieve kinderen, daar ben ik weer. Het PoeriemVrouwtje. Ik ben gebleven voor Pesach. Waarom vraag je je af? Want Poeriem, mijn feest, is toch al voorbij?!
Klopt. Maar ik ben toch gebleven. Omdat Poeriem en Pesach bij elkaar horen!
Dat wist je niet? Dat snap je niet? Ik zal het jullie maar weer uitleggen. Lees maar.
Haman, de jodenhater, die alle joden wilde vermoorden, gooide het lot. Dat deed hij in de maand Niesan. Kijk maar in het derde hoofdstuk van de Meĝilla, de Rol van Esther, waar de hele Poeriem-geschiedenis wordt verteld.
De joden in Sjoesjan, de hoofdstad van Perzië, gingen toen drie dagen vasten. En op de derde dag ging koningin Esther naar de koning. Zij nodigde hem uit om met Haman te komen eten. Die avond en later ook de volgende avond. Als je het even goed uitrekent, zul je zien dat die twee avonden de eerste en de tweede Seideravond van Pesach waren. Op die tweede Seideravond, te gast bij Esther en koning Achasjwerosj, kwam Haman ten val. Dus op Pesach begon de redding!!!
Elf maanden later, op de dag die Haman voor de strijd tegen de joden had bepaald, mochten de joden zich verdedigen. Zij deden dat met succes. Dat was in de joodse maand Adar. En het is daarom dat wij Poeriem in Adar vieren. Maar het begin van de redding, ik zei het daarnet al, was op Pesach. Dus horen Poeriem en Pesach bij elkaar. En daarom ben ik, het PoeriemVrouwtje, voor Pesach gebleven. Heel logisch hè?
Wat de voorbereidingen betreft, is Pesach wel een èrg drukke jomtov. Alsjeblieft, wàt een werk! Het chameets moet de deur uit. Of verkocht. De keuken moet worden gekasjerd (=kosjer gemaakt) voor Pesach. Het chameets moet worden gezocht. De Pesach spullen moeten tevoorschijn worden gehaald. Het is me wat, hè, al dat werk!
Maar dan zijn we er nog niet. O, nee, lieve kindertjes, nog lang niet. Want we moeten nog boodschappen doen. In de Pesach winkels. En in de supermarkt. Met de Pesach kasjroetlijst in de hand. Ja, ja, het is echt zoals mijn huishoudelijk hulpje zei: ‘Mevrouw, u hebt het meest bewerkelijke geloof van de hele wereld!’
Ja, lieve kinderen, zo is het. Maar we moeten nu eenmaal wat voor ons geloof over hebben. Jullie. En ik. Allemaal!
Ik wens jullie een heel fijn Pesachfeest toe! Goed Jomtov! Chag sameeach!
Jullie PoeriemVrouwtje.
We mogen echte wijn nemen, of druivensap, of een mengsel van beide
Het glas waaruit wij drinken heeft een inhoud van minstens 86 cm3
Beter is een glas van 110 à 125 cm3 te nemen
Het mag helemaal leeg, maar iets méér dan de helft is ook goed
Ik zag twee vinken
vier maal drinken
wijn, het was een wonder!
Leunend ook de matse eten
en de maror niet vergeten
Weg-verstopt afikoman
ik zit er bij, geniet er van!
–
speciaal daarvoor bestemde matses te nemen. Die matses worden sjemoera- matses genoemd
Wij eten daarvan minstens 26 gram matsa. Van de Hollandia matses is dat
een halve sjemoera-matsa of een hele vierkante matsa of driekwart van een ronde matsa van een handgebakken sjemoera-matsa is dat meestal een derde deel
Ik zag twee uilen
maror huilen
O, het was een wonder!
Zes-en-tachtig slavenjaren
toen wij in Egypte waren
dan Tien Plagen, Tocht door Zee
Mirjam, Aron en Mosje
Het ei van de Seiderschotel
(overgenomen uit: Talks and Tales)
Vroeger, in de tijd van de Tempel, aten wij op Seideravond vlees van het Pesach -offer. Het ‘beentje’ op de Seiderschotel herinnert daaraan. Ook aten wij vroeger op die avond het vlees van het feestoffer. Ter herinnering daaraan hebben wij een ei op de Seiderschotel.
Waarom juist een ei?
Dat ga ik jullie uitleggen. Maar daarvoor is het nodig jullie eerst iets meer over het ei te vertellen.
Is er iemand onder jullie, lieve lezertjes, die nog nooit een ei heeft gezien? Natuurlijk niet, want jullie hebben in de loop der jaren al heel wat eieren opgesmuld. Hoe?
Sommige kinderen zijn dol op een zacht gekookt eitje. Andere kinderen geven de voorkeur aan een hard gekookt ei. Weer anderen houden meer van een omelet. Of zij eten liever een spiegelei. Er zijn ook kinderen die een geklutst ei lekker vinden! Maar dit is zeker: hoe je het ook eet, een vers ei is gezond. Want het is een bron van proteïne, vitaminen en mineralen.
Allereerst nu de vraag: Waaruit bestaat een ei?
Een ei heeft een buitenschil met een bepaalde kleur. Bij een kippenei is dat wit of bruin. Onder deze schil zitten twee vliezen, die dicht tegen elkaar aan liggen. Alleen aan het bolle eind van het ei bevindt zich tussen de vliezen een zakje lucht. Binnen het tweede vlies zit het eiwit, dat weer door een heel dun vlies van het geel is gescheiden. In de meeste eieren zit twee keer zoveel eiwit als eigeel.
Dat zakje lucht is heel belangrijk. Het snaveltje van het babykuiken – dat is wanneer het ei door de aanstaande Moeder Kip wordt uitgebroed - is naar dit luchtzakje gericht en straks zal het kuikentje zijn eerste lucht uit dit luchtzakje inademen.
Over kuikentjes gesproken!
Nadat een vogel eieren heeft gelegd, gaat ze op de eieren zitten om deze warm te houden totdat de jongen uitkomen. Broeden heet dat. Bij de kip duurt de broedtijd gemiddeld 21 dagen. De kip zit licht op de eieren om deze niet te breken en houdt deze onder haar vleugels en veren verborgen. Soms trekt ze wat kleine veertjes uit en stopt die tussen de eieren opdat de kuikentjes niet door tocht dood zullen gaan. Omdat de eieren die in het midden liggen meer warmte krijgen, rolt de kip de middelste eieren van tijd tot tijd naar buiten, zodat de buitenste eieren nu binnen komen te liggen en op hun beurt warmer kunnen worden. Moeder Kip doet dat met haar snavel, heel voorzichtig en lief.
Even iets tussendoor:
Wanneer iemand een huis wil laten bouwen, ontwerpt de architect eerst nauwkeurig een plan. Daarna wordt precies uitgerekend hoeveel materiaal - hout, ijzer, zand, cement enz. - er voor het bouwen nodig is. Toch blijkt er bij de bouw altijd het een en ander te ontbreken. Steeds moet het een en ander worden bijbesteld. Behalve dat vinden we bij een huis in aanbouw meestal een hele verzameling planken en buizen die tenslotte niet gebruikt worden. Er was blijkbaar te veel besteld.
Maar wanneer het kuiken zijn witte celletje verlaat.
Dan blijft alléén (!) de schaal over. Dat betekent dat het eiwit, het geel en alle chemische bestanddelen die in het ei zaten, precies voldoende waren om alle ledematen en organen van het kuiken te vormen. Het zou verschrikkelijk zijn geweest wanneer er in het ei maar genoeg stof voor één oog zat of als het kuiken door gebrek aan materiaal met maar één vleugel door het kippenleven zou moeten gaan. Wij begrijpen nu nog beter hoe groot het wonder van ons doodgewone ei is. Er zit niet te veel in en niet te weinig. Precies genoeg.
Welkom, welkom, lief kuikentje!
Het kuiken dat uit het ei stapt, is van vlees en bloed. Het heeft veren, beenderen, zenuwen en al die andere dingen waaruit zijn lichaampje is opgebouwd. Maar vinden we dat allemaal ook in het ei waar het kuikentje uit is gekomen? Als jij een ei gaat eten, zitten er dan veren, een snavel, nageltjes in dat ei?
De leraar op school en de professor op de universiteit zullen je later misschien uitleggen hoe alles precies in elkaar zit. Ze zullen je vertellen hoe dat hele kuikentje op de een of andere manier al in het ei aanwezig was en hoe het zich van deze beginvorm tot kuiken ontwikkelde. En als je dat alles bestudeerd hebt, zul je inzien dat dit alles nooit uit zichzelf kan zijn ontstaan! Je zult begrijpen dat er een Schepper is Die hier leiding geeft. En dat alleen Hij in staat is een ei te maken waaruit op zo een wonderbaarlijke wijze een kuiken komt.
En nu de vraag die wij daarstraks stelden: “Waarom ligt er op de seiderschotel een ei?”
Kijk, een ei zelf is van buiten af gezien ‘dood’. Je ziet niet dat er leven in kan zitten. Je kunt je zeker niet voorstellen dat en hoe het mogelijk is dat er uit dat ‘dode’ ei een kuikentje komt…
Dat nu is een van de redenen waarom wij op de Seiderschotel een ei neerleggen.
Want:
De ballingschap van het joodse volk is nog niet geëindigd.
Met de komst van de Majie’ach (= de Verlosser) gaat er een tijd beginnen zonder oorlog en geweld in de wereld, zonder honger en verdriet, zonder antisemitisme en onderlinge ruzies… Je kunt het je gewoon niet voorstellen!
Nee, maar dat kon je ook niet bij het ei. En toch kwam er een kuikentje uit. Zo zal ook uit de huidige toestand in de wereld de Verlossing voortkomen. Dat G.d daarvoor kan zorgen bewijst het ei op de Seiderschotel!
Ik zag twee sijsjes
zingen wijsjes
o, het was een wonder!
Ma Nisjtanna en Dajeenoe
uit Egypte naar Ar’tseenoe
La’sjana haba’a
bieroe’sjalajiem hab’noeja!Ga je mee op reis naar Leiden en Al-Arisj ?
Leiden is een stad. Dat weet je. Er is een kleine joodse gemeente met een prachtige sjoel. En er is een museum: het Rijksmuseum van Oudheidkunde. In dat museum is van alles te zien. Wij gaan er even naar toe. Want ons interesseert daar de Ipoewer-papyrus rol; een papyrus rol die meer dan drieduizend jaar oud is. Weet je wat daar in geschreven staat? Lees deze rol maar mee:
Het hele land is getroffen door de plaag. Overal is bloed. De rivier is in bloed veranderd.
De mensen kunnen het niet drinken. Zij lijden dorst…
De dieren lijden pijn. Het vee kreunt. Het dwaalt rond en wordt niet bijeengedreven…
De bomen zijn gebroken. De vruchten en gewassen zijn verloren. Het graan is overal verloren gegaan…
Het land is in diepe duisternis gehuld….
In heel het land klinkt gekreun, vermengd met gejammer. Kinderen van prinsen zijn omgekomen. Ook gevangenen in de kerkers sterven. Overal zijn mensen die een van hun familieleden begraven…Zie je wat je leest?! Herken je het?! Het is een Egyptenaar die over de plagen schrijft die zijn land hebben getroffen! Het zijn de Tien Plagen! Het is de geschiedenis van de Uittocht uit Egypte! In Leiden op die oude papyrus rol te lezen!
Nu gaan wij een reisje maken naar El-Arisj op het Sinai-schiereiland. Daar is een heel bijzondere steen gevonden. Een naos heet zo’n steen. Er staan hiërogliefen op, oude Egyptische leestekens. Ook deze steen is meer dan drieduizend jaar oud. Wij gaan kijken wat er op die steen staat. Lees maar weer mee:
Rampen hebben het land getroffen. Onheil is over de aarde gekomen.
Iedereen in de hoofdstad is radeloos… Niemand heeft het paleis dagenlang kunnen verlaten.
Het was zo donker dat de mensen elkaars gezicht niet konden zien…
Farao is in zee omgekomen. Niet dat hij in de handen van de booswichten viel. Nee, hij is in de kolkende maalstroom verdronken.
Bij Pi Charoti...
Nou vraag ik jullie: Zie je wat je leest?! Herken je het?! Een Egyptenaar schrijft over de plagen in Egypte en over de Doortocht door de Zee waarbij de Farao verdronk. Weet je wat de Tora ons daarover vertelt? Dat dat allemaal gebeurde bij Pi-ha-Chirot en dat is hetzelfde als het Egyptische Pi Charoti…!
Nou, dat waren nog eens interessante reisjes. Met herinneringen aan de slavernij en de Uittocht uit Egypte zoals de Tora ons dat vertelt! Wauw!!!!!!!!!!!!!!!!
Opschepperigheid en Verwaandheid
Wat kan je er tegen doen?!
- voor tieners -
You get the look!
You get the style!
You’re flashing!
You’re it!
Deze tekst uit een advertentie in de krant liegt er niet om. Het betekent dat jij o zo belangrijk bent. En dát zul je weten! En dát zul je voelen! Zó hoort het te zijn!
Of misschien niet? Is het misschien juist níét de bedoeling dat mensen zich o zo belangrijk vinden?
We hebben al verteld dat wij op Pesach het gebod hebben om matsa te eten. En dat wij geen chameets mogen eten, drinken en of zelfs maar in bezit mogen hebben. Waarom heeft G.d ons het ene geboden en het andere verboden? Wat kan de betekenis van deze voorschriften zijn?
Onze diepe denkers leggen uit dat chameets te maken heeft met trots, hooghartigheid, verwaandheid. Opgeblazenheid. Met opschepperig doen. Matsa, zo leggen zij uit, heeft te maken met eenvoud en nederigheid. ‘Doe maar gewoon!’ En juist op Pesach, het feest van bevrijding, van triomf en succes, wil G.d ons duidelijk maken dat wij ons gewoon, eenvoudig, nederig moeten blijven voelen.
Hoe?
Door te beseffen dat wij die bevrijding, die triomf en dat succes uiteindelijk niet aan onszelf maar aan G.d te danken hebben.
Laten wij er wat dieper op ingaan. Wij hebben twee krachten in ons. Twee neigingen. De ene neiging is de neiging om goed te doen, de Jeetser Tov. De andere neiging is de neiging om verkeerde dingen te doen, de Jeetser Hara. Het zijn het ‘engeltje’ en het ‘bengeltje’ in ons. Je kunt er in het spannende boek GEHEIM AGENT 613 over lezen. En die neiging tot het slechte, die Jeetser Hara, dat ‘bengeltje’ in ons, wordt het chameets in ons binnenste genoemd.
Daarom is het heel nuttig ‘bediekat chameets’ te maken, dat chameets te zoeken. Je gaat bij jezelf na of er ‘van binnen’ misschien nog wat chameets is achtergebleven. Onaardigheid. Boosheid. Jaloezie. Opschepperigheid. Verwaandheid. En wanneer je inderdaad bij jezelf chameets hebt gevonden… laat het er dan alsjeblieft niet (bij) zitten. Op ‘bediekat chameets – het zoeken van chameets’ moet immers ‘bie`oer chameets’ volgen, dat is het verwijderen van het gevonden chameets. Dus dàt is de bedoeling: te proberen dat gevoel van ‘o wat ben ik toch belangrijk’ kwijt te raken!
Zo kunnen wij vrij worden. Vrij van slechte neigingen en verlangens. En daar word je vrolijk van. Vrijheid blijheid!
Nu begrijp je waarom wij het chameetsverbod hebben. Ieder jaar weer wordt ons gezegd naar chameets te gaan zoeken. Om dat chameets na het zoeken en het vinden te verwijderen en door matsa te vervangen!
Als wij dat letterlijk en figuurlijk met z’n allen doen, zal de wereld er heel wat leuker uit komen te zien! Dus waar wachten we op?!Waarom liggen er op de Seiderschotel
- een beentje
- een ei
- een mierikwortel, sla of lof
- radijsjes of peterselie
- een mengsel van noten, appel, rozijnen en wijn
- zoutwater?
Waarom liggen er op Seidertafel 3 matsot?
Waarom drinken wij op Seideravond 4 bekers wijn?
Waarom leunen wij bij het drinken van de wijn en het eten van de matsot wel en bij het eten van de maror niet?
Waarom leunen wij juist op de linkerarm?
Waarom zeggen de dames (en de meisjes) bij het aansteken van de kaars(en) en de heren bij het maken van kidoesj op de eerste twee jomtov avonden van Pesach wèl en op de laatste twee avonden van Pesach niet de beracha (=lofzegging) van sjè-hè-chè-ja-noe?
Deze en nog véél meer vragen kun je op de beide Seideravonden stellen. Doen!
Ik zag twee lama’s
in pyama’s
o, het was een wonder!
Toch was tijd nog niet gekomen
om te slapen, om te dromen
Chad Gadja, Adier Hoe
daarna pas de oogjes toe!
Scroll & Roll naar boven en maak je keuze...